Sabancı Holding’de yönetim kademesi sayısı bir ara 22’ye kadar çıkmıştı. Reorganizasyonla 8-10’a düşürüldü. ‘Bir şirketin ne kadar verimli olduğunu gösteren en önemli kriterlerden biri de organizasyon şemasındaki kademe sayısıdır’ diyen uzmanlara göre Türk şirketlerinde fazlasıyla bu unvanlardan mevcut.
Şirketlerde ideal yönetim kademesi ne olmalıdır? Çalışanların performansının veya şirket verimliliğinin kademe ile doğrudan bağlantısı var mıdır? Türkiye’deki şirketler özellikle ekonomik kriz dönemlerinde ya da bir seçim vaadi sonucu olarak asgari ücret artışının 1300 TL olması gibi özel ekonomik durumlarda bu soruları daha fazla soruyor. Ekonomide beklentilerin aşağı yönü gösterdiği, asgari ücretin 1300 TL olarak yeniden düzenlendiği şu günlerde de olan bu. Çünkü şirketler bu zor dönemde çalışanlarına zam yapmak yerine yeni terfiler üreterek, çalışanlarını tatmin etme yolunu tercih ediyor. Bu da; unvan enflasyonuna, uzayan iş süreçlerine ve dolayısıyla da verimsizliğe neden oluyor. 1980’li yıllarda başına geçtiği General Electric’in 5 bin kıdemli yöneticisi olduğunu öğrenen eski CEO Jack Welch’in “Çok fazla bürokrasi, çok azla yönetici, çok fazla unvan” sözü şirketlerde kademe sorununu tüm çıplaklığı ile özetlerken iş dünyasının bu sorunu çözme konusunda pek de başarılı olmadığını kanıtlar gibi.
Employer Brand Academy Türkçe Sertifika Programı
Şirketler neden title dağıtır?
Ekonomik nedenler bunun başında geliyor, iyi personelini kaybetmek istememek de bir başka neden. Ücret artışı yerine çalışanlar ara roller vermek, bir üst kademeye terfi ettirmek, çekici unvanlar yaratmak şirketlerin en kolay hayata geçirdiği formüllerin başında geliyor.
Aslında sorun her şirkette farklı biçimlerde ortaya çıkıyor. Kurumsallaşma bu konuda önemli bir ölçüt. Kademelerin net olmadığı, uygulanan kararların sorumluluklarının kimde olduğunun belirsiz olduğu şirketlerde fazla kademe kaçınılmaz oluyor. Araştırmalara göre yönetim kadrosu ne kadar yalınsa başarıda o kadar yüksek oluyor. Ancak Türkiye’de unvanı seven, unvandan motive olan sosyolojik bir profilin bir mevcut olması şirketlerin bu stratejiyi hayata geçirmesinde kolaylık sağlayan bir etken olarak karşımıza çıkıyor. Öte yandan iş hayatına çoktan damgasını vuran Y jenerasyonunun kısa sürede bir yönetici unvanına sahip olmayı arzulaması yine firmaların bu konuda cömert davranmasına yardımcı oluyor.
Büyük şirketlerde de sorun var
Unilever ve Eti gibi şirketlerin tepesinde uzun yıllar profesyonel yöneticilik yaptıktan sora danışmanlık alanına geçiş yapan hızlı tüketim pazarının önemli isimlerinden Hazım Ellialtı’ya göre ise kademe sadece orta büyüklükteki şirketlerin sorunu değil. Çok sayıda çalışana sahip olması nedeniyle büyük çaplı şirketler bu sorununu daha fazla hissediyor. Türkiye’nin en büyük şirketlerinden birinin sahibi Sabancı Ailesi’nin üyesi Şevket Sabancı da bu konudaki bir anekdotunu şöyle aktarıyor. 20 yıl önce şirketlerin yönetim katmanları ve verimlilik konusunda konferansa katılan Şevket Sabancı, burada özel sektörde orta kademede yönetici fazlalığının doğrudan verimliliği etkilediğini, Japon şirketlerinde yönetim kademesinin 5’ geçmediğini öğrenir. Dönüp Gruba baktığında kademe sayısının 22’ye kadar yükseldiği görünce hemen bir çalışma başlatılır ve 8-10’a kadar düşürülür.
Fazla unvan verimsizlik demek
Yapılan araştırmalar da gösteriyor ki, işletme bünyesindeki her ilave kademe, alt kademelerdeki biriken bilginin sağlıklı bir şekilde üst kademelere ulaşmasını engelleyen en önemli faktör. Uzmanlar da hızlı tüketim ürünleri, finansal hizmetler, ilaç gibi sektörlerde unvan kademesinin 8-10 arasında olmasını normal karşılıyor. Diğer sektörlerde ise ideal görülen unvan kademesi 5-7 civarında… Uzmanlar, orta ve büyük ölçekli şirketler için genel müdür, direktör/genel müdür yardımcısı, müdür, kıdemli uzman ve uzman olmak üzere 5 kademeli bir yapının ideal olduğunu belirtiyorlar. Kademe sayısı en yüksek sektörlerin başında bankacılık geliyor. Kalabalık bir organizasyon olması bankacılıkta hiyerarşiyi güçlü kılıyor. Satın alma süreçleri çok hızlı olan örneğin bilişim ve perakendenin diğer alanları ise kademe sayısı düşük olan sektörlerin başında geliyor.
5 kademe ile şirket yönetilebilir
Uzmanlara göre Türkiye’de şirketlerin yönetici kademesi yüksek seviyelerde. Hazım Ellialtı, ciroya bağlı olarak değişkenlik gösterse de şirketlerin 5 kademeli yönetim şeması ile yönetilebileceğini söylüyor. CEO, genel müdür, direktör, müdür ve uzmandan oluşan 5 farklı title ile şirketin yönetilebileceğine dikkat çeken Ellialtı konuya dair şunları söylüyor, “500 milyon dolardan az ciroya sahip olan şirket ile 1 milyar dolar ciro yapan şirketin organizasyon şeması farklı olacaktır. Bu konuda genel bir çerçeve çizilecek olursa 5-6 kademe en ideal olanıdır. Ancak Türkiye’de bu pek mümkün değil. Tam tersi müdürler, direktörler, direktör yardımcıları, yardımcı uzmanlar gibi uzayıp giden title’lar var.”
Unvan değil somut fayda sağlanmalı
Çalışan motivasyonu için ücret artışı ya da somut elle tutulur kazanımların olması gerektiğine vurgu yapan Ellialtı, “Eğer title, ücret artışı yapmamak için kullanılıyorsa bu doğru bir strateji değildir. Bunun yerine şirketler çalışanlarına sağlık sigortası, araç imkânı gibi yan çözümler geliştirilmelidir. Unvan vererek terfi ettirmek bir kandırmacadır. İçi boş unvan sorununu aşmak şirketler kadar çalışanların da engel olacağı bir durumdur. Çalışanlar şirketin pazar değeri üzerinden ücret almalı ya da pazardaki farklı alternatifleri değerlendirmelidir.”
Yeniden yapılanmaya ihtiyaç duyuluyor
Organizasyon şeması zaman içinde büyüyen ve oluşan hantal yapı nedeniyle yavaşlayan şirketlerin organizasyonel açıdan yeniden yapılanmaları kaçınılmaz hale geliyor. Söz konusu yeniden yapılanmanın hedefi öncelikli olarak; şirketin karar mekanizmalarına hız kazandırmak, daha verimli hale gelmek, esnek çalışabilmek ve sorumlulukların dağılmasını önlemek olarak sıralanabilir. Geçmiş dönemde birçok şirket bu tür yeniden yapılanma süreçlerine hayata geçirmek zorunda kaldı. Kademe sorunun alternatif modeli olarak ise yalın yönetim dikkat çekiyor. Daha çok üretim alanında kullanılan yalın yönetimde unvanlar sadeleşiyor, ara kademe kalmıyor.
Orijinal makale: Turkishtime
Selma Şimşek Bektaş selmabektas@turkishtime.com