Bugün ileride yazmayı planladığım bir yazının temel konusuna değinmek istiyorum. Temel bir konu olduğu için -uzun yazı okumayanlara güzel haber- basit ve kısa bir yazı olacaktır 🙂 Mülakat çeşitlerinden bahsetmek istiyorum. Mülakat önemli bir konudur. İşe alımın başlıca görevlerinden birisidir. İşe alım ise tüm firmalar için stratejik bir süreçtir. Yanlış çalışan yoktur. Yanlış işe alım vardır. İşe alım sürecinde adayların ayrımcılık yapmadan, önyargısız, objektif kriterlerle değerlendirilmelidir. Adayı değerlendirme süreçleri temel olarak 3’e ayrılmaktadır.
- CV üzerinden değerlendirme
- İşe alım testleri üzerinden değerlendirme
- Mülakat değerlendirmesi
Employer Brand Academy Türkçe Sertifika Programı
Cv üzerinden değerlendirme, başvuruda bulunan adayın özgeçmişini inceleyerek mülakata çağırılma kriterlerinin taşıyıp taşımadı belirlenir. Bu süreçte amaç adayla ilgili karar vermek değildir. Bu süreçte amaç, adayın açık pozisyon için belirlenen kriterlere uygun olup olmadığının belirlenmesidir. Aday kriterlere uyuyorsa mülakat ve/veya işe alım testlerine çağırılır.
İşe Alım testleri: Genellikle mülakatlardan önce yapılır. Genel olarak Yeterlilik testleri, genel kültür bilgi testleri ve kişilik envanterleri yapılır. İK bu süreci iki amaç için uygular.
- Adayın profilini, kişilik özelliklerini teorik bilgisini vb. konularla ilgili mülakat öncesi tanımak için
- Adayın birebir mülakat sırasında verdiği yanıtların testlerle uyuşup uyuşmadığına bakmak için
- Çok fazla başvuru olduğunda adayların arasından eleme yapmak için
Mülakat Değerlendirmesi: Mülakatlar, genellikle kurumun İnsan Kaynakları çalışanları ile adayların yüz yüze görüştüğü bir görüşmelerdir. Mülakat tanımı genel olmakla birlikte birçok mülakat çeşidi bulunmaktadır. Bu mülakat çeşitleri birbirinden üstün değildir. Mülakat çeşitleri sektöre, pozisyona, unvana göre belirlenir ve uygulanır. Mülakat çeşitlerini kısaca açıklayacak olursam;
- Serbest Mülakat: Serbest mülakat İK Profesyoneli ile aday arasında belirli bir konu üzerinde durmadan spontane gelişen bir mülakat çeşididir. Bu mülakat yöntemi diğer mülakat yöntemlerine göre İK ile aday arasında sohbet havasında geçen bir görüşme şeklidir. Serbest bir yöntem olduğu için İK adayla ilgili “görebilirse” birçok bilgiye ulaşır. Bu durum, yönetim olumlu tarafıdır. Olumsuz tarafı ise serbest mülakat yönetimi zaman alan bir yöntemdir. Çünkü konu konuyu açar. Adayın mahrem alanına istemeden giriş yapılabilir ve iş ile ilgili olmayan birçok bilgi adaydan alınabilir. En önemlisi ise mülakatı uygulayan İK’cı profesyonel değilse adayı değerlendirirken psikolojik etkenler sebebiyle subjektif olabilir. (Daha detaylı bilgi için bkz. Psikoloji İşe Alımcının Gücüdür)
- Yapılandırılmış Mülakat: Yapılandırılmış mülakat yönteminde ise mülakat öncesi pozisyonla ilgili sorularhazırlanır. Bu sorular temel, uzmanlık soruları olabileceği gibi bilgi soruları da olabilir. Aday, sorulara verdiği yanıtlar üzerinden değerlendirilir. Bu yöntemde İK’cı zaman kazanır ve her adaya aynı soruları sorduğu için adaylar arası değerlendirme serbest yönteme göre daha objektif olur. Yapılandırılmış mülakat yönteminin olumsuz yanı ise temelde adayları aynı görmesidir. İnsan farklı bir varlıktır. Her insanın düşünce yapısı, konuyu ele alış biçimi, iletişimi, teorik bilgisi, iş yapış şekli farklıdır. Bu sebeple bu yöntemde değerlendirme speküle edilebilir. Bir diğer yanı ise bu yöntemde mülakatçı adayı derinlemesine tanıma şansı bulamaz.
- Telefonda Mülakat: Telefonda mülakat, serbest ve yapılandırılmış mülakat gibi iki şekilde yapılabilir. Bu yöntemde amaç telefonda iletişim kurulan adaya soru sorarak alınan yanıtlara göre pozisyona uygun olup olmadığının anlaşılmasıdır. Son karar aşaması için tercih edilen bir yöntem olmamasına karşın adayları birebir mülakatlara davet etmeden pozisyon ile ilgili ilanda belirtilmeyen/adayın eksik doldurduğu bilgileri öğrenmek amacıyla uygulanır. Bu yöntemde amaç İK’cıya zaman tasarrufu sağlamasıdır. Olumsuz yanı ise çok özel sorularda adaylar bilgi vermek istemeyebilir.
- Online Mülakat: Online mülakat ise birebir mülakatların (Serbest, Yapılandırılmış, Yetkinlik bazlı, Stres mülakatı) internet üzerinden görüntülü ve sesli olarak yapılmasıdır. Bu mülakat yönetimi genellikle dağınık organizasyonda çalışan (perakende, satış vb.) kurumlarda uygulanır. Yönetimin amacı ise zaman, para ve emek tasarrufu sağlamaktır. Şehirler/ülkeler arası adayları değerlendirmede adayları belirli bir noktaya fiilen toplamak veya İK’cının bu lokasyonları fiilen gitmesi büyük bir kayıptır. Bu sebeple bu yöntem uygulanır.
- Panel Mülakat: Panel Mülakatta bir aday ve kurumdan birden fazla yönetici bulunmaktadır. Temel olarak bire bir mülakat ile aynı yöntemdir. Tek farkı adayı değerlendiren çalışan sayısı fazladır. Olumlu yanı adayla ilgili anında karar verilmesi ve adayı bir tek kişi değerlendirmediği için objektife yakın olmasıdır. Olumsuz yanı ise birden fazla pozisyondaki profesyoneli belirli bir zaman diliminde mülakat için planlamanın yapılamasının zor olmasıdır.
- Grup Mülakatı: Grup mülakatından birden fazla aday ve İK yetkilisi bulunur. Genellikle İK yetkilileri adayların tartışmaları için ortaya bir konu ileri sürerler. Konu adaylar arasında müzakere edildikçe İK’cılar; adayların konuyu ele alış, ifade, özgüven, ikna yeteneği vb. yetkinlikleri ölçer. Grup mülakatının olumlu yanı birden fazla adayı aynı anda değerlendirebilmektir. Grup mülakatının amacı birebir mülakata çağırlacak nitelikte olan adayları belirlemektir.Bu amaçla bu mülakat yönteminde adayları birebir tanıma fırsatı bulunmamaktadır.
- Yetkinlik Bazlı Mülakat: Yetkinlik bazlı mülakat ise temel olarak yapılandırılmış mülakata benzer. Pozisyonla ilgili adayın taşıması gereken yetkinlikler belirlenir. yetkinlikler belirlendikten sonra adaya sorulacak sorular hazırlanır ve mülakat uygulanır. Bu yöntemde amaç adayları objektif kriterlere göre değerlendirilmesidir. Yetkinlik, bilgi, duygu ve düşüncenin davranışa dönüşmüş halidir. Yetkinlik bazlı mülakatta ise adayların daha önce iş/özel/akademik yaşamında yaşadığı durumlar kaşısında verdiği tepkiler incelenir. Tüm kurgu bu temel üzerine kuruludur. Bu yöntemde adaylar yukarıda belirttiğim gibi objektif kriterlere göre belirlenir. Olumsuz yanı ise yeni mezunlarda veya mavi yakaların bir kısmında bu tekniğin uygulanmasının zor olduğudur.
- Stres Mülakatı: Stres mülakatı İK’cının adayı baskı altına alarak stres altında verdiği tepkileri ölçtüğü mülakat yöntemidir. Bu yöntemde aday çeşitli yollarla (soru, fiziksel ortam, beden dili vb. şekilde) baskı altına alınır. Bu mülakat çeşidi, hem İK’cı hem de aday açısından zor bir yöntemdir. İK’cı aday ile ilgili subjektif karar verebilir. Aday ise kurum ve İK’cı ile ilgili olumsuz düşünebilir. İşveren markasına zarar verebilecek bu tür durumları engellemek için mülakatın sonunda adaya stres mülakatı hakkında teorik bilgi verilmelidir.
Yukarıda yer alan mülakat çeşitlerinin hemen hepsi doğru kullanıldığında İK’cıya fayda sağlamaktadır. Önemli olan mülakat çeşidini bilmek değil doğru soruyu sorabilmek ve doğru sistemi kurabilmektir.
Emre İnanç Karakaş
İnsan Kaynakları Profesyoneli